Dengede durmak, yürümek, koşmak gibi işlevleri yerine getirmenin yanında vücudun tüm yükünü taşıyan ayakların sağlığını etkileyen birçok anatomik rahatsızlık vardır. Literatürde “pes planus” olarak adlandırılan düztabanlık rahatsızlığı da bunlardan biridir. Düztabanlık, ayak kavisinin azalması veya tamamen kaybolmasıyla ortaya çıkar. Ayak tabanının zemine tamamen temas ederek kişinin yere düz basmasına sebep olur.
Ayak şekliyle ilgili bir anomali olan düztabanlık, 5 yaşına kadar normal kabul edilir. Çocuklarda bir süre sonra ayak kavisinin ortaya çıkmasıyla ayak yapısının normale dönmesi beklenir. Ancak yetişkinlik döneminde ortaya çıkan düztabanlık, hayat kalitesini olumsuz etkiler. Başta vücut ağırlığının dengesiz dağılmasına yol açmasıyla ayaklarda ve bacaklarda ağrılara sebep olabilir. Bazen kalıtımsal bazen kronik hastalıkların sebep olduğu düztabanlıktan korunmak için birtakım önlemler alınabilir.
30’lu yaşlardan itibaren ortaya çıkabilen düztabanlıktan korunmaya yönelik alınabilecek önlemlerin başında doğru ayakkabı seçimi gelir. Genel kanının aksine ortopedik ayakkabılar, ideal seçim değildir. Esasında ortopedik ayakkabılar, ayak sorunu olan kişiler için doktor tarafından önerilir. Düztabanlıktan korunmak için seçilmesi gereken doğru ayakkabı ise ayak iç kavisini destekleyen ve dolduran ayakkabılardır denilebilir.
İç yapısı ayak şeklinize uyumlu olan, yere daha rahat basabildiğiniz, içi düz tabanlı olmayan ayakkabıları günlük kullanımlarınızda tercih ederek ayak kavisinizin korunmasını sağlayabilir ve vücut dengenizin bozulmasını önleyebilirsiniz.
Ortopedik travmaların da neden olabileceği düztabanlık bazen yaşam tarzıyla alakalı olarak ortaya çıkabilir. Düztabanlık rahatsızlığını tetikleyen nedenler arasında aşırı kilo, obezite, ayak bileğindeki doku ve kemiklerin kireçlenmesi gibi etkenler sayılabilir. Bunların haricinde, yaşlanmayla birlikte kas ve tendonların zayıflaması da düztabanlık gelişmesinde etkilidir.
Dolayısıyla tüm bu etkenlere karşı ayak kasları güçlendirilmelidir. Vücudun tüm ağırlığını taşıyan ayakların da güçlü olması ayak sağlığı için önemlidir. Düzenli egzersiz ile ideal kilonun korunmasını sağlamak da ayak kaslarının güçlü kalmasına yardım eder.
Genellikle dışarıdan bakıldığında fark edilebilen anormal bir ayak formu düztabanlığı belli eder. Bununla birlikte ayak kaslarındaki bozulmadan kaynaklanan ağrılar, ayak bileğinde ve ayağın iç kısmında hissedilir. Bazı kişilerde bel, diz, kalça, baldır ağrıları da şikayetler arasındadır. Düzbanlık rahatsızlığının diğer belirtileri de ayak tabanında şişlik, ayakta kızarıklık, az mesafe yürüyüşte çabuk yorulma, denge problemleri şeklinde kendini gösterir. Ortopedi uzmanı, tanı için ek olarak röntgen, bilgisayarlı tomografi, ultrason ve MR gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.
Düztabanlık hastalığının esnek, sert ve kısa aşil tendonu kaynaklı düztabanlık alt tipleri olarak bilinen farklı formları vardır. Bu formlara göre düztabanlık rahatsızlığının olumsuz etkilerini azaltarak hastanın yaşam kalitesini artırmak için ortopedi uzmanları tarafından bu formlara uygun önerilen tedavi yöntemleri uygulanır. Genelde hasta şikayetlerinin giderilmesine yönelik olarak ağrı ve iltihap giderici ilaçlar kullanılır.
Esneme egzersizleri, fizik tedavi gibi uygulamalarla şikayetlerin azaltılmasının hedeflendiği düztabanlık tedavisinde her zaman cerrahi müdahale gerekli değildir. Öncelikle kişiye özel hazırlanan tabanlıklar ve düztabanlık için özel üretilen ayakkabılar kullanılması önerilir. Tabanlık kullanımı yalnızca ağrıları gidermek ve düztabanlığın ilerlemesini önlemek amacıyla yapılır. Ayakkabı seçimi, ilaç ve merhemler, egzersiz, fizik tedavi gibi çözümlerin yetersiz kaldığı başlangıç evresini geçmiş düztabanlık hastaları cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir. Bu amaçla yapılan ameliyatlarda ayak iç kavisinin düzeltilmesi ve hasarlı dokuların onarılarak iyileştirilmesi sağlanabilir. Cerrahi uygulamalar arasında kemik ve tendon ameliyatlarının yanı sıra eklem dondurma ameliyatlarıyla yapılan düzeltmeler sayılabilir. Ameliyat sonrasında ise tam iyileşme sağlanması için bazı ek tedaviler gerekebilir. Bunlardan biri yaklaşık 6 hafta süren yarım alçı uygulanmasıdır. Bu süre sonunda yavaş yavaş ayak üzerine basılarak kontrollü yüklenme gereklidir. Ayrıca ameliyat sonrasına ek fizik tedavi ve belli bir süre özel ayakkabı kullanımı da önerilebilir.
